ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΙΑ ΤΑΪΣΙΑ

 

KΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2021

Α) Ψαλτικὴ τέχνη

1. Ὁ Μέγας Παρακλητικὸς Κανών.
2. Ἰσοκράτημα - Μελοποίηση Ὕμνων.
3. Δέκα μελέτες γιὰ τὴν ψαλτικὴ τέχνη.
4. Ἀπάνθισμα Ἐκκλησιαστικών Ὕμνων.
5. Ἀναλύσεις χαρακτήρων ποιότητας βυζαντινῆς μουσικῆς.
6. Ὕμνοι Δοξασταρίου καὶ Μεγάλης Ἑβδομάδος.

Β) Θεολογικὰ

1.       Τυπικὴ διάταξη τῆς καθ’ ἡμέραν ἀκολουθίας (Βοήθημα γιὰ τὴν ἐκμάθηση τῆς τυπικῆς διατάξεως τῆς Ἐκκλησίας).

2. Ἡ συμβολὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς στὸ ποιμαντικὸ ἔργο τῆς Εκκλησίας (Διδακτορικὴ διατριβή).
3. Ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας - Τριάντα κείμενα γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη πνευματικὴ ζωή.
4. Σημειώσεις Ὑμνολογίας.
5. Κείμενα ἐπὶ ζητημάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς (ἑορτολόγιο, τριῴδιο - πεντηκοστάριο, ὀρθόδοξοι προβληματισμοί).
6. Τὸ μουσικὸ ἔργο τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους, Κριτικὴ παρουσί-αση τοῦ Θεωρητικοῦ «Βυζαντινῆς Μουσικῆς Χορδὴ» (Διδακτορικὴ διατριβή).

Γ) Ἁγιογραφία

1. Ἡ Τεχνικὴ τῆς Ἁγιογραφίας (Διάφοροι τρόποι φιλοτεχνήσεως τῶν Ἁγίων Εἰκόνων).
2. Σκίτσα καὶ εἰκόνες, Στὰ πλαίσια μαθημάτων ἁγιογραφίας.

Δ) Ευρωπαϊκὴ Μουσικὴ

α) Θεωρητικὰ βιβλία

1. Ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ ἀριστερών – τὸ πιάνο (Δοκίμιο πάνω σὲ κεφα-λαιώδη θέματα τοῦ ὀργάνου αὐτοῦ).
2. From left and right - the piano.
3. Θεωρία τῆς Μουσικῆς (Συνοπτικὸς καὶ συστηματικὸς τρόπος πα-ρουσιάσεως τῆς Θεωρίας τῆς Εὐρωπαϊκῆς Μουσικῆς).
4. Συνοπτικὸ Λεξικὸ Συνθετῶν – Βασικὲς Φόρμες Μουσικῆς.
5. Ἕξι μελέτες γιὰ τὸ πιάνο.
6. Ἡ ἐξέλιξη τῆς ὄπερας κατὰ τὸν 17^ο καὶ 18^ο αἰῶνα.

β) Συνθέσεις

1. Δέκα Παραλλαγὲς γιὰ Πιάνο Ἔρ. 1 (Σύνθεση: 1988-89. Ἐκτύπω-ση: 1996).
2. Ἀναμνήσεις Ἔρ. 2.
3. Διάλογοι Ἔρ. 3 (Ἐκτύπωση: 2011).
4. Δεκαοκτὼ παραλλαγὲς γιὰ βιολὶ Ἔρ. 4 (Σύνθεση: 1988-89. Ἐκτύ-πωση: 1996).
5. Σουίτα στὴ ρὲ ἐλάσσονα, Ἔρ. 5, Ἀρ. 1.
6. Μινιατούρα γιὰ ὀρχήστρα, Ἔρ. 5, Ἀρ. 2.
7. Πρελούδιο στὴ λὰ ἐλάσσονα, Ἔρ. 5, Ἀρ. 3.
8. Πρελούδιο, Ἔρ. 6, Ἀρ. 1.
9. Μνῆμες Ἀναδυόμενες (Μουσική: Χριστόδουλος Βασιλειάδης. Ποί-ηση: Ρούλα Ἰωαννίδου-Σταύρου).
10. Τὸ Καράβι τῆς Κερύνειας (γιὰ τετράφωνη χορῳδία).
11. Μουσικὴ ἀνθοδέσμη.

Ε) Βυζαντινὴ καὶ Εὐρωπαϊκὴ Μουσικὴ

1. Πρὸς Κύριον – Μελῳδίες Εὐλαβείας (Μελοποιημένα ποιήματα Γέροντος Γερμανοῦ Σταυροβουνιώτου σὲ βυζαντινὴ καὶ εὐρωπαϊ-κὴ μουσικὴ σημειογραφία).
2. Καλημέρα, Χριστέ μου (Ὀκτὼ τραγούδια σὲ βυζαντινὴ καὶ εὐρω-παϊκὴ σημειογραφία σὲ ποίηση τοῦ ἀρχιμ. Νικόδημου Σκρέττα).

ΣΤ) Ἱστορικὰ

1. Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸν ἀγῶνα τῆς Ε.Ο.Κ.Α. τῶν Θεοδόση Παπαχρι-στοδούλου, Μιχάλη Ρωσσίδη και Βασίλη Βασιλειάδη.
2. Ἠρωικὲς μορφὲς τῆς Κυπερούντας

Ζ) Ψυχολογία

1. Ἡ Ψυχολογία τῶν Ὀνείρων.
2. Ὁ Κὰρλ Γκούσταβ Γιοὺγκ καὶ ἡ Μουσική.

Η) Ψηφιακοὶ Δίσκοι

1. Γιὰ τὴν Πίστη καὶ τὴν Πατρίδα.
2. Ἐν ὑψίστοις δόξα, εἰρήνη ἐπὶ γῆς.
3. Πρὸς Κύριον – Μελῳδίες εὐλαβείας.
4. Καλημέρα, Χριστέ μου – Ἐν ὑψίστοις δόξα, εἰρήνη ἐπὶ γῆς.

Θ) Εἰκόνες

1. Παναγία Ὁδηγήτρια
2. Ἁγία Αἰκατερίνη
3. Ἁγία Παρασκευὴ
4. Ἅγιος Πρωτομάρτυς καὶ Ἀρχιδιάκονος Στέφανος.

Ι) Ἀνάτυπα

α. Θεολογικὰ

1. «Ὁ ἀπόστολος Βαρνάβας καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου».
2. «Ἡ ἀρσενοκοιτία στὶς ἐπιστολὲς τοῦ ἀποστόλου Παύλου».
3. «Τὸ αὐτοκέφαλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου – Κανονικὴ κατοχύρωση καὶ ἱστορικὴ ἐξέλιξη».
4. «Τὰ ὄνειρα κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Σιναΐτη καὶ τὸν Κὰρλ Γκουστὰφ Γιούνγκ».
5. «Ἡ συμμετοχὴ τῶν λαϊκῶν στὴν ἐκλογὴ ἐπισκόπων, σύμφωνα μὲ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου».
6. «Ἡ ψαλμῳδία μὲ βάση δύο κείμενα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ Θεο-δώρου τοῦ Στουδίτου».
7. «Τὰ κανονικὰ στοιχεῖα στὴν Τυπικὴ Διάταξη τοῦ ἁγίου Νείλου».

β. Βυζαντινὴ μουσικὴ

8. «Ἡ ἐξέλιξη τῆς Ἑλληνικῆς Δημοτικῆς καὶ Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς καὶ ἡ ἐπίδρασή της πάνω στὴ Δυτικὴ Μουσική».
9. «Μουσικὸς Κώδικας Σταυροβουνίου 30 (Καλοφωνικὸν Εἱρμολόγιον τοῦ ἔτους 1823): Ἡ ψαλτικὴ παράδοση στὴν Κύπρο τὸν 19^ο αἰώνα καὶ ἡ σχέση της μὲ τὴν Γ’ Πατριαρχικὴ Μουσικὴ Σχολὴ τῆς Πόλης (1815-1821)».
10. «Τὰ διαστήματα τοῦ διατονικοῦ γένους στὴν ψαλτικὴ τέχνη σύμφωνα μὲ δύο κυπριακὰ θεωρητικά».
11. «Διορθωτικὲς εἰσηγήσεις τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους (1940) σὲ σύγ-χρονές του μουσικὲς ἐκδόσεις».
12. «Οἱ χρωματικοὶ ἦχοι τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς σύμφωνα μὲ δύο κυ-πριακὰ μουσικὰ θεωρητικὰ (Στυλιανοῦ Χουρμούζιου καὶ Οἰκονόμου Χα-ραλάμπους)».
13. «Ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου σύμφωνα μὲ δύο Κυπριακὰ θεωρητικά».
14. «Οἱ χρόες στὴν ψαλτικὴ τέχνη σύμφωνα μὲ δύο Κυπριακὰ Θεωρητικὰ (τοῦ Στυλιανοῦ Χουρμουζίου καὶ τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους)».

γ. Εὐρωπαϊκὴ μουσικὴ

15. «Ἡ σημασία τοῦ χρόνου στὴν ἀπόδοση τῶν ἔργων γιὰ πιάνο».
16. «Ἡ ἐκ πρώτης ὄψεως ἀνάγνωση στὸ πιάνο».

ΑΝΑΤΥΠΑ

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Οι Εκδόσεις Αγία Ταϊσία ανακοινώνουν ότι διαθέτουν στο αναγνωστικό κοινό τα πιο κάτω ανάτυπα:

α. Θεολογικά

1. «Ο απόστολος Βαρνάβας και η Εκκλησία της Κύπρου»
2. «Η αρσενοκοιτία στις επιστολές του αποστόλου Παύλου»
3. «Το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου – Κανονική κατοχύρωση και ιστορική εξέλιξη».
4. «Τα όνειρα κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Σιναΐτη και τον Κάρλ Γκουστάφ Γιούνγκ»
5. «Η συμμετοχή των λαϊκών στην εκλογή επισκόπων, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κύπρου»
6. «Η ψαλμωδία με βάση δυο κείμενα του Μεγάλου Βασιλείου και Θεοδώρου του Στουδίτου»
7. «Τα κανονικά στοιχεία στην Τυπική Διάταξη του αγίου Νείλου»

β. Βυζαντινή μουσική

8. «Η εξέλιξη της Ελληνικής Δημοτικής και Εκκλησιαστικής Μουσικής και η επίδρασή της πάνω στη Δυτική Μουσική»
9. «Μουσικός Κώδικας Σταυροβουνίου 30 (Καλοφωνικόν Ειρμολόγιον του έτους 1823): Η ψαλτική παράδοση στην Κύπρο τον 19^ο αιώνα και η σχέση της με την Γ’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή της Πόλης (1815-1821)»
10. «Τα διαστήματα του διατονικού γένους στην ψαλτική τέχνη σύμφωνα με δύο κυπριακά θεωρητικά»
11. «Διορθωτικές εισηγήσεις του Οικονόμου Χαραλάμπους (1940) σε σύγχρονες του μουσικές εκδόσεις»
12. «Οι χρωματικοί ήχοι της βυζαντινής μουσικής σύμφωνα με δυο κυπριακά μουσικά θεωρητικά (Στυλιανού Χουρμούζιου και οικονόμου Χαραλάμπους)»
13. «Η έννοια του χρόνου σύμφωνα με δύο Κυπριακά θεωρητικά»
14. «Οι χρόες στην ψαλτική τέχνη σύμφωνα με δύο Κυπριακά Θεωρητικά (του Στυλιανού Χουρμουζίου και του οικονόμου Χαραλάμπους)»

γ. Ευρωπαϊκή μουσική

15. «Η σημασία του χρόνου στην απόδοση των έργων για πιάνο»
16. «Η εκ πρώτης όψεως ανάγνωση στο πιάνο»

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΣΤΑΥΡΟΒΟΥΝΙΩΤΗ ΠΡΟΣ ΚΥΡΙΟΝ – ΜΕΛΩΔΙΕΣ ΕΥΛΑΒΕΙΑΣ

Οι εκδόσεις Αγία Ταϊσία έχουν κυκλοφορήσει βιβλίο, το οποίο περιέχει μελοποιημένα τα ποιήματα του πρώην ηγουμένου, μακαριστού Γέροντα Γερμανού Σταυροβουνιώτη. Τα ποιήματα είναι καταγραμμένα τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και βυζαντινή σημειογραφία και έχουν μελοποιηθεί από τον Χριστόδουλο Βασιλειάδη και Γεράσιμο Παπαδόπουλο.

Προλογίζονται από τον αείμνηστο Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου. Αντί εισαγωγής παρατίθεται απόσπασμα από τον Πρόλογο της βιογραφίας του γέροντα Γερμανού Σταυροβουνιώτη, τον οποίο συνέγραψε ο καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Σταυροβουνίου, αρχιμ. Αθανάσιος. Στο τέλος παρατίθενται πατρικές νουθεσίες του μακαριστού γέροντα Γερμανού Σταυροβουνιώτη. Τέλος, στο οπισθόφυλλο παρατίθεται σύντομη βιογραφία του γέροντα

          Το βιβλίο τιμάται 8 ευρώ. Για πληροφορίες αποτείνεσθε στις εκδόσεις «Αγία Ταϊσία», τηλ.: 00357 22 814777.

ΚΑΛΗΜΕΡΑ, ΧΡΙΣΤΕ ΜΟΥ

Οι εκδόσεις Αγία Ταϊσία έχουν κυκλοφορήσει CD, με τίτλο

«ΚΑΛΗΜΕΡΑ, ΧΡΙΣΤΕ ΜΟΥ»

«ΕΝ ΥΨΙΣΤΟΙΣ ΔΟΞΑ ΕΙΡΗΝΗ ΕΠΙ ΓΗΣ»

με οκτώ τραγούδια και οκτώ ορχηστρικά.

Στίχοι: Αρχιμ. Νικόδημος Σκρέττας

Μουσική: Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Τραγουδούν: Μαριάννα και Άριστος Θουκυδίδης

Φωνητικά:

Άννα Παύλου, Αννίτα Κωνσταντίνου, Βασιλεία Φιλίππου, Γιώργος Θουκυδίδης, Κάτια Τάκκου, Μαριαλένα Αναστασιάδου, Μαριάννα Θουκυδίδου, Μάριος Θουκυδίδης

Τιμή: 8 ευρώ

Για αγορά αποτείνεστε στις εκδόσεις Αγία Ταϊσία: 00357 22 814777

Εν υψίστοις δόξα, ειρήνη επί γης

 

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ

 

(φωτογραφία Αλεξία Φιλίππου)

Οι εκδόσεις Αγία Ταϊσία έχουν κυκλοφορήσει ψηφιακό δίσκο, με τίτλο «Εν υψίστοις δόξα, ειρήνη επί γης». Περιέχει οκτώ ορχηστρικά έργα, σύνθεση του Χριστόδουλου Βασιλειάδη και ενορχήστρωση του Άκη Παύλου. Τα ορχηστρικά αυτά έργα έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο και τίτλους, που αναφέρονται κυρίως στην αναζήτηση της θείας χάρης από τον άνθρωπο. Οι τίτλοι έχουν ως εξής: 1. Συναπάντημα θείας αγάπης, 2. Ευχαριστία, 3. Προς Εμμαούς, 4. Νοσταλγία ουρανού, 5. Εκ βαθέων, 6. Δόξα εν υψίστοις, 7. Επί γης ειρήνη, και 8. Άγιος Θεός υπάρχεις.

          Παραθέτουμε απόσπασμα από κείμενο, που βρίσκεται μέσα στον ψηφιακό δίσκο: «Άντλημα εκ βαθέων, απαύγασμα πόνου καρδίας και πόθου ψυχής, υπήρξαν κατά καιρούς μουσικές δημιουργίες σε ώρες είτε γαλήνης, είτε αναζητήσεως, είτε προβληματισμού. Οκτώ χαρακτηριστικά τεμάχια της τελευταίας εικοσαετίας, που τα ενώνει όμως η προσωπική εμπειρία μας στον ευρύτερο χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής εκφράσεως απαρτίζουν τον μικρό αυτό ψηφιακό δίσκο. Προσπάθειά μας ήταν να περιλάβει αντιπροσωπευτικές στιγμές της εικοσαετούς ενασχολήσεώς μας στον καλλιτεχνικό χώρο. Το παραδίδουμε με αγάπη γι’ αυτούς που αγαπούμε σαν αντίδωρο της δικής τους συμπαραστάσεως, κατανοήσεως, συμπορεύσεως στους αγώνες μας.

          Τιμή πωλήσεως: 8 ευρώ

Για πληροφορίες (χονδρική και λιανική πώληση) αποτείνεστε:

Εκδόσεις Αγία Ταϊσία

Σύμης 15, 2044 Στρόβολος,

Λευκωσία Κύπρος

Τηλ.:  00357 22 814777

Φαξ:  00357 22 321342

Email: vas@cy.net

URL: www.chrvas.com

 

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

   Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Z

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Όταν έχουμε να μελοποιήσουμε ένα προσόμοιο πρέπει να προσέξουμε, διότι οι συλλαβές μπορεί να μην ταιριάζουν με το πρωτότυπο, οπόταν θα χρειαστεί να συνθέσουμε μια καινούργια μελωδική γραμμή, η οποία όμως θα ταιριάζει με τις υπόλοιπες μελωδικές γραμμές του προσομοίου.

Στα σύντομα μέλη, προσόμοια κλπ, δεν έχει τόση σημασία το νόημα του κειμένου, ούτε μπορούμε να αλλάξουμε εύκολα την πλοκή της μελωδικής γραμμής. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τα δημοτικά τραγούδια, αφού αυτά συγγενεύουν με τα σύντομα μέλη της βυζαντινής μουσικής.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΣΤΑΥΡΟΒΟΥΝΙΩΤΗ

 

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

«Τὴν πρᾶξιν εὗρες Θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν»

(Απολυτίκιον, Ἦχος Δ΄) 

Εἶχα τὴ μεγάλη εὐλογία καὶ εὐτυχία νὰ ἔχω πνευματικό μου γιὰ πολλὰ χρόνια τὸν γέροντα Ἀθανάσιο Σταυροβουνιώτη. Γιὰ τριετία, ἀπὸ τὸ 1980 μέχρι τὸ 1983, ἀνεβαίναμε στὸ Σταυροβούνι μιὰ φορὰ τὴν ἑβδομάδα γιὰ ἐξομολόγηση, μὲ ἕναν ἐν Κυρίῳ ἀδελφόν, ὁ ὁποῖος ἀργότερα ἔγινε καὶ μοναχός. Ἀκολούθως γιὰ τέσσερα χρόνια, ἀπὸ τὸ 1983 μέχρι τὸ 1987 συνέχισε ἡ πνευματική μου καθοδήγηση ἀπὸ τὸν γέροντα Ἀθανάσιο ὡς δόκιμος καὶ ἀργότερα ρασοφόρος τῆς Μονῆς Σταυροβουνίου. Εἶναι πολλὲς οἱ ἀναμνήσεις καὶ ὡς ἐκ τούτου ἕνα ἄρθρο θὰ ἦταν μικρὸ γιὰ νὰ χωρέσῃ τὸ μέγεθος καὶ τὴν ἁγιότητα τοῦ ἀνδρός.

Ἡ πρώτη καὶ μεγάλη ἀρετή, ποὺ χαρακτήριζε τὸν γέροντα ἦταν ἡ σιωπή του. Ἐφάρμοζε τὸ ρητὸ «ἢ λέγε τι σιγῆς κρεῖττον ἢ σιγὴν ἔχε» (Εὐριπίδης). Πάντοτε λιγομίλητος καὶ συνεχῶς προσευχόμενος μᾶς ἔδινε τὸ καλὸ παράδειγμα μὲ τὴν ὅλη του βιωτή παρὰ μὲ τοὺς λόγους του. Στὴν ἐξομολόγηση πάλιν δὲν ἔλεγε πολλὰ λόγια, ἀντίθετα ἦταν λακωνικός, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἐφάρμοζαν πολλοὶ ἐνάρετοι πνευματικοί. Ἐφάρμοζε πάλιν τὴ ρήτρα «τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν» (Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος). Στὸ μυστήριο τῆς μετανοίας - ἐξομολογήσεως δὲν θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἦταν αὐστηρός, ἀφοῦ πολλὲς φορὲς ἐφάρμοζε τὴν οἰκονομία, ἐκεῖ ὅπου ἔπρεπε.

 Ἔγινε μέτοχος στὴν ἀρετὴ τόσων ἁγίων ἀνδρῶν, ποὺ ἔζησαν καὶ ἁγίασαν στὸ μοναστήρι, καὶ αὐτὴ τὴν ἐμπειρία δὲν τὴν κράτησε γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ὡς καλὸς καὶ πιστὸς δοῦλος τοῦ Κυρίου τὴν μεταλαμπάδευσε καὶ στοὺς ὑποτακτικούς του ἀλλὰ καὶ στὰ πνευματικοπαίδια του καὶ ὄχι μόνον.

Σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ ἐφάρμοσε τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου, γι’ αὐτὸ καὶ ἔγινε δοχεῖο τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μεγάλη ἀγάπη πρὸς τὸ Θεὸ καὶ τὰ πλάσματά του, ἀπέραντη ταπεινοφροσύνη, πίστη, ἐγκράτεια καὶ ἄσκηση ἦταν λίγες ἀπὸ τὶς πολλὲς ἀρετὲς τοῦ γέροντα Ἀθανάσιου Σταυροβουνιώτη.

Ἡ ἄσκηση, ὅσο τοῦ ἐπέτρεπαν οἱ δυνάμεις του, ἦταν ἐπὶ καθημερινῆς βάσεως. Ἀπὸ μικρὸς ἐργαζόταν στὰ χωράφια τῆς Μονῆς, ἐφαρμόζοντας τὸ τοῦ ἀποστόλου Παύλου «ἀλλ’ ὑποπιάζω μου τὸ σῶμα καὶ δουλαγωγῶ, μήπως ἄλλοις κηρύξας αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι» (Α΄ Κορ., 9, 27). Στὶς ἀκολουθίες πάντα πρῶτος νὰ μᾶς δώσῃ τὸ καλὸ παράδειγμα. Ὄρθιος πάντοτε, παρὰ τὴ φυσικὴ κόπωση, ἀσκοῦσε τὸ σῶμα του, ἔτσι ὥστε νὰ ὑποτάξῃ τὴν σάρκα στὸ πνεῦμα. Ἔδωσε τὴ μαρτυρία καὶ τὸ μαρτύριο τῆς συνειδήσεως, ἐφαρμόζοντας τὴν πατερικὴ ρήση: «Δὸς αἷμα ἵνα λάβῃς Πνεῦμα». Ἄνθρωπος ἐγκρατὴς ἔφτασε στὴν ἀπάθεια, ἀφοῦ σὲ προσωπική του μαρτυρία μοῦ ἀνέφερε ὅτι δὲν γνώριζε τὶ θὰ πῇ σαρκικὸς πόλεμος, χάρισμα καὶ αὐτὸ ἀπὸ τὸν δωρεοδότη Χριστό. Ἔβλεπε τοὺς πάντες σὰν πλάσματα τοῦ Θεοῦ, ἀνεξαρτήτως φύλου.

Ἀπέραντη πίστη ἦταν μιὰ ἄλλη του ἀρετή. Δὲν περίμενε ἀπὸ ἕνα θαῦμα γιὰ νὰ πιστέψῃ, ἀλλὰ εἶχε ὅλη του τὴν σκέψη καὶ καρδία πρὸς τὸν Κύριο. Μιὰ φορὰ τοῦ ἀνέφερα ὅτι στὶς εἰδήσεις εἶπε ὅτι οἱ καιρικὲς συνθήκες θὰ ἦταν καλὲς ἐκείνη τὴ μέρα. Τότε ὁ γέροντας μὲ ἐπέπληξε καὶ μοῦ εἶπε ὅτι δὲν πρέπει νὰ περιμένουμε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους νὰ μᾶς ποῦν γιὰ τὸν καιρό, ἀλλὰ νὰ ἔχουμε τὴν πίστη μας ἀκλόνητη πρὸς τὸν Θεό.

Ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ χαρακτήριζε τὸν γέροντα Ἀθανάσιο Σταυροβουνιώτη ἦταν ἡ μεγάλη του ταπεινοφροσύνη. Παρ’ ὅλη του τὴν ἀρετή, ποὺ τὸν διέκρινε καὶ τὸ ὕψος ἁγιότητας, στὸ ὁποῖο ἔφτασε, δὲν εἶχε μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ πάντοτε ἐταπείνωνε τὸν ἑαυτό του μπροστὰ στοὺς ἄλλους. Συχνὰ μοῦ ἔλεγε τὸ τοῦ προφήτου «ὡς ράκος ἀποκαθημένης πᾶσα ἡ δικαιοσύνη ἡμῶν» (Ἠσαΐα, 64, 6). Προτιμοῦσε πάντοτε τὴν ἀφάνεια, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ἀχαρακτήριστη τακτική, ποὺ ἐπεκράτησε σήμερα, νὰ αὐτοπροβαλλόμαστε ὡς ἅγιοι, χαρισματοῦχοι, διορατικοὶ καὶ προορατικοί, ποὺ ἔχουμε δεῖ τὸ ἄκτιστο φῶς κλπ.

Ἡ ἐφαρμογὴ τῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν συνάνθρωπο ἦταν ἡ καθημερινὴ ἐνασχόλησή του γιὰ δεκαετίες, τόσο ὡς μοναχὸς ὅσο καὶ ὡς ἡγούμενος τῆς Μονῆς Σταυροβoυνίου. Προτοῦ ἔλθουν οἱ νέοι μοναχοὶ καὶ ἐπανδρώσουν τὴ Μονή, ἔπρεπε νὰ κάνῃ τὶς ἀκολουθίες στὴν ἐκκλησία, νὰ περιποιηθῇ τους προσκυνητὲς καὶ νὰ φροντίσῃ τοὺς γέροντες μοναχούς. Αὐτὰ ὅλα τὰ ἔκανε μόνος του, μέχρι ποὺ ἀντάμειψε ὁ Θεὸς τοὺς κόπους του, μεγαλώνοντας τὴ συνοδεία τῆς Μονῆς. Ἡ ἀγάπη του πρὸς τὸ συνάνθρωπο φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἐξομολογοῦσε ἐπὶ καθημερινῆς βάσεως τοὺς μοναχούς, τοὺς προσκυνητὲς καθὼς καὶ μερικὰ ἀπὸ τὰ γυναικεία μοναστήρια τῆς Κύπρου. Μιὰ φορὰ ἀνέφερα στὸν γέροντα ὅτι ἔφερα ἕνα γλύκισμα γιὰ τοὺς πατέρες τῆς Μονῆς. Ὁ γέροντας τότε μὲ ἐπέπληξε, λέγοντάς μου ὅτι οἱ μοναχοὶ δὲν τρῶνε γλυκίσματα καὶ ὅτι ἔπρεπε νὰ τὸ δώσω σὲ φτωχή οἰκογένεια.

Ἡ μεγάλη του ἀγάπη καὶ ὁ ἔρωτας πρὸς τὸν Θεάνθρωπο Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχή, ποὺ ἐξασκοῦσε. Μὲ τὸ κομποσχοίνι στὸ χέρι προσευχόταν στὸν Θεό, λέγοντας νοερὰ τὴ μονολόγιστη εὐχή, «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν».

Ὅσον ἀφορᾶ τὴ ψαλμῳδία, μᾶς δίδασκε ὅτι σκοπὸς τῶν μοναχῶν ἀλλὰ καὶ τῶν ἐν τῷ κόσμῳ χριστιανῶν δὲν εἶναι ἡ μουσικὴ ἀλλὰ ἡ κατανόηση τοῦ ποιητικοῦ κειμένου καὶ ἡ προσευχή. Μᾶς ἔλεγε τὸ τροπάριο «Πολλάκις τὴν ὑμνωδίαν ἐκτελῶν, εὑρέθην τὴν ἁμαρτίαν ἐκπληρῶν, τῇ μὲν γλώττῃ ἄσματα φθεγγόμενος, τῇ δὲ ψυχῇ ἄτοπα λογιζόμενος...» (ἀπὸ τὰ κατανυκτικὰ Ἀπόστιχα τῶν Αἴνων τοῦ Γ΄ ἤχου).

Ἡ Μονὴ Σταυροβουνίου ἦταν καὶ εἶναι ὑπόδειγμα μοναδικῆς (μοναχικῆς) πολιτείας. Δὲν ἄρεσαν στὸν γέροντα Ἀθανάσιο Σταυροβυνιώτη τὰ γέλια καὶ οἱ φλυαρίες. Μιὰ φορὰ ποὺ μιλοῦσα μὲ ἕνα φίλο μοναχὸ καὶ γελούσαμε, μᾶς ἐπέπληξε, ἀφοῦ αὐτὸ ἦταν ἀνάρμοστο πρὸς τὴν μοναχικὴ ζωή, μιμητὴς τοῦ Κυρίου γενόμενος, ἀφοῦ τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ τὸν εἶδαν πολλὲς φορὲς κλαίοντα, οὐδέποτε δὲ γελῶντα.

Συχνὰ μᾶς ἔλεγε τὴν παροιμία «Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ τόπος καὶ ὁ τόπος εἶναι ἔρημος». Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή, ποὺ ἄρχισε νὰ ἐπανδρώνεται ἡ Μονὴ Σταυροβουνίου, φρόντισε νὰ λειτουργῇ ὁμαλὰ ὁ μοναχικὸς βίος καὶ νὰ ἔχη ὁ κάθενας τὸ διακόνημά του. Μόλις πρωτοπῆγα στὴν Μονή, μοῦ ἀνέφερε ὅτι τοῦ εἶπαν ὅτι εἶμαι καλὸς στὰ καλλιτεχνικὰ καὶ ὅτι θὰ εἶχα τὸ διακόνημα τῆς ἁγιογραφίας. Πράγματι ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ μὲ ἔστειλε στὸ Ἅγιο Παντελεήμονα Ἀχερά, στὸ ἀείμνηστο γέροντα Γαβριὴλ Σιόκουρο, ὅπου καὶ ἔμαθα τὴ φιλοτέχνηση τῶν ἁγίων εἰκονων. Αὐτὸ τὸ διακόνημα ἐξάσκησα καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῶν τεσσάρων χρόνων, ὅπου ἐγκαταβίωσα στὴν Μονὴ Σταυροβουνίου.

        Θεωροῦμε τέλος ὡς μεγάλη εὐλογία καὶ παρρησία πρὸς τὸν Θεὸ τὸ γεγονὸς ὅτι κοιμήθηκε τὴ μέρα τῆς ὀνομαστικῆς του ἑορτῆς.

Αἰνωία αὐτοῦ ἡ μνήμη!

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

  Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

ΣΤ

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Οι μελωδικές γραμμές πρέπει να είναι εύκολες στην ανάγνωση ούτως ώστε ο ψάλτης να μη δυσκολεύεται να τις ψάλλει.

Ως επί το πλείστον οι καταλήξεις, ατελείς, εντελείς και τελικές πρέπει να διαρκούν δύο (ή τρείς) χρόνους, για να δίνεται η ευκαιρία στον ψάλτη να πάρει μια αναπνοή.

Ο δευτερεύων τονισμός πρέπει να είναι πιο χαμηλά, όσον αφορά το ύψος, από τον κύριο τονισμό, ο οποίος πρέπει να είναι πιο ψηλά.

 (συνεχίζεται)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

  Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Ε

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Στην μουσική, είτε βυζαντινή είτε ευρωπαϊκή, οι φθόγγοι δεν είναι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο αλλά υπάρχει μια συγγένεια και συνοχή. Το ίδιο συμβαίνει και με τις θέσεις (μελωδικές γραμμές).

Η βυζαντινή μουσική δεν πρέπει να είναι περίπλοκη αλλά απλή.

Η βυζαντινή μουσική, ως επί το πλείστον, πρέπει να κινείται βηματικά (διαστήματα 2^ας) και όχι με πηδήματα (διαστήματα 3^ης κλπ).

Στον Γ΄ ήχο όταν έχουμε Βου δίεση δεν πρέπει να το γράφουμε Γα, αλλά Βου δίεση, άσχετα αν, με τη δίεση, το Βου ανεβαίνει στο ύψος του Γα. Θα γράψουμε Βου αλλά θα εκτελέσουμε Γα.

Μεταξύ δύο κοντινών τονισμών πρέπει να επιλέξουμε ποιος είναι πιο κύριος, και σε αυτόν να δώσουμε το βάρος.

(συνεχίζεται)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

 Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δ

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Η κάθε θέση ή μελωδική γραμμή πρέπει να είναι η μία φυσιολογική εξέλιξη της άλλης, δηλαδή ερώτηση - απάντηση και μετά ξανά ερώτηση - απάντηση. Όπως στο λόγο δεν μπορούμε να λέγουμε ασυναρτησίες έτσι και στην μουσική η μια μελωδική γραμμή πρέπει να είναι απόρροια της άλλης. Για να το πετύχω αυτό πρέπει να επαναλάβω στη σκέψη μου τη μια μελωδική γραμμή και σιγά-σιγά από αυτή θα γεννηθεί μια άλλη.

Για να μπορέσει ένας ψάλτης να αρχίσει να μελοποιεί ύμνους, είτε ειρμολογικούς (σύντομους) αλλά πολύ περισσότερο στιχηραρικούς (αργοσύντομους) και παπαδικούς (αργούς) πρέπει να γνωρίσει πρώτα όλη την μουσική παράδοση, την οποία κληροδότησαν οι προγενέστεροι μελουργοί, και τότε, χρησιμοποιώντας τη δημιουργική του φαντασία, να δημιουργήσει, μέσα στα πλαίσια, τα οποία καθορίζουν οι κανόνες της ψαλτικής τέχνης, ύμνους, οι οποίοι όντως θα αντέξουν στο πέρασμα του χρόνου. Δυστυχώς σήμερα υπάρχει μια πληθωρική παραγωγή ύμνων, χωρίς αυτή να δένει ουσιαστικά με το παρελθόν και την προγενέστερη παράδοση.

(συνεχίζεται)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

 Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Γ

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Από ολόκληρο το ιδιόμελο ή Δοξαστικό βρίσκουμε ποια φράση ή πρόταση περικλείει το κυρίως νόημα όλου του ύμνου και σε αυτήν δίνουμε το περισσότερο βάρος από όλο τον  ύμνο. Μπορούμε λ.χ. σε αυτή τη φράση η μελωδική μας γραμμή να ανεβεί προς τα πάνω ή να κάνει μια ξεχωριστή από τις άλλες μουσική κίνηση.

Η μελωδική μας γραμμή μπορεί να προσαρμόζεται και ανάλογα με το νόημα των λέξεων π.χ. όταν έχουμε την λέξη «κλίμαξ» η μελωδική γραμμή μπορεί να ανεβαίνει προς τα πάνω, ή όταν έχουμε την λέξη «βάθος» προς τα κάτω.

Όταν μελοποιούμε ένα ιδιόμελο ή ένα Δοξαστικό δεν πρέπει να σμίγουμε το ειρμολογικό (σύντομο) με το στιχηραρικό (αργοσύντομο), αλλά να ακολουθούμε πιστά το είδος του μέλους, στο οποίο βρισκόμαστε.

(συνεχίζεται)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

 Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Β

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Στο δοξαστικό, που θα μελοποιήσουμε πρέπει να δούμε πού πέφτουν οι τονισμοί των λέξεων και εκεί να διαμορφώσουμε το τονισμένο μέρος του μέτρου.

Όταν τονίζεται η συλλαβή, τότε το μέλος μας, ως επί το πλείστον ανεβαίνει και πολλές φορές ο τονιζόμενος φθόγγος διαρκεί περισσότερο του ενός χρόνου.

Ο χωρισμός των συλλαβών πρέπει να γίνεται με βάση τους κανόνες ορθογραφίας της γραμματικής και όχι με βάση το πώς ακούγονται. Ακουστικά το τελευταίο σύμφωνο κάθε συλλαβής μετατίθεται στην επόμενη συλλαβή, όχι όμως και γραμματικά.

Σε μια πρόταση ή φράση, στην οποία υπάρχουν πολλοί τονισμοί, πρέπει εμείς να βρούμε ποιος από όλους αυτούς τους τονισμούς είναι ο πιό κύριος και εκεί να δώσουμε το βάρος της μελωδικής γραμμής. Εκεί π.χ. που υπάρχει ο κύριος τονισμός της φράσης ή πρότασης η μελωδική γραμμή μπορεί να ανεβαίνει προς τα πάνω.

(συνεχίζεται)

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΥΜΝΩΝ

Βασικοί κανόνες μελοποίησης ύμνων

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Όταν έχω στο ποιητικό κείμενο κόμμα (,), τότε μπορώ να κάνω κατάληξη σε δεσπόζοντες φθόγγους του ήχου, όχι όμως στη βάση.  Π.χ. όταν έχω κόμμα στον  πλ. Δ’ μπορώ να κάνω κατάληξη στο Δι ή στον Βου όχι όμως στον Νη. Στον Νη θα κάνω κατάληξη όταν έχει τελεία ή κάποτε όταν έχει άνω τελεία.

 

Για να μελοποιήσω ένα δοξαστικό, πρέπει προηγουμένως να κατασταλάξω μέσα στη σκέψη για την πορεία της μελωδίας και μετά να τη γράψω στο χαρτί. Δεν μπορώ να γράψω κάτι, χωρίς προηγουμένως να διαμορφώσω την τελική θέση ή μελωδική γραμμή μέσα μου.

 

Προτού αρχίσουμε να γράφουμε πρέπει να μελετήσουμε προηγουμένως όλες τις θέσεις ή μελωδικές γραμμές, οι οποίες υπάρχουν μέσα στην παράδοση της ψαλτικής τέχνης και να τις ακολουθούμε πιστά ή τουλάχιστο να ακολουθούμε τον σκελετό τους.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

 Χριστόδουλος Βασιλειάδης

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος πλ. Δ΄

Ισοκρατήματα: Νη, Δι.

Ισοκράτημα Νη παίρνουμε όταν η μελωδική γραμμή κινείται στο πεντάχορδο Νη-Δι και κάνει κατάληξη στον Νη.

Ισοκράτημα Δι παίρνουμε όταν η μελωδική μας γραμμή κινείται στο ψηλό τετράχορδο (Δι-Νη) και κάνει κατάληξη στο Δι.

Μερικές φορές, όταν η μελωδία κινείται προς τον Γα, κρατούμε ισοκράτημα Γα.

Κάποτε όταν η μελωδική μας γραμμή κινείται προς τον κάτω Δι, παίρνουμε ισοκράτημα Δι χαμηλό.

Πλ. Δ΄ κατά τριφωνία: Γα, Νη, Πα.

Μερικές φορές καταλήγει στον Πα, οπόταν παίρνουμε ισοκράτημα Πα.

Στον πλ. Δ΄ ήχο όταν ψάλλουμε σε κανονική χρονική αγωγή, τότε, όταν το Πα στην μελωδική γραμμή διαρκεί δύο χρόνους, το ισοκράτημα θα είναι Δι χαμηλό (ή κατ’ εξαίρεση Πα, όταν το ίσο είναι χαμηλό και δεν μπορούμε να πατήσουμε Δι χαμηλό). Όταν το Πα στην μελωδική γραμμή διαρκεί ένα χρόνο ή μισό, τότε κρατούμε ισοκράτημα Νη, διότι το Πα είναι περαστικό και δεν «συγκρούεται» για πολλή ώρα με τον Νη. Συνεχόμενο ισοκράτημα Νη κρατούμε στον πλ. Δ΄ όταν ψάλλουμε πολύ γρήγορα, όπως π.χ. στα αντίφωνα της Μ. Εβδομάδας.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

  Χριστόδουλος Βασιλειάδης

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος Βαρύς

Κύριο ισοκράτημα είναι το Γα.

Σύντομος και αργοσύντομος: Γα, Νη, Πα.

Όταν η μελωδία κτυπά Δι σε κύριο μέρος του μέτρου ή όταν έχουμε δύο χρόνους το Δι, τότε το ισοκράτημα γίνεται Νη.

Όταν η μελωδία κινείται πάνω από τον Γα, τότε το ισοκράτημα είναι Γα.

Όταν στα σύντομα μέλη η μελωδική γραμμή κινείται γύρω από τον Γα τότε δηλαδή (Βου-Δι) τότε όχι πάντοτε το ισοκράτημα μπορεί να είναι «Μ» (Μαζί).

Όταν στα σύντομα ειρμολογικά μέλη η μελωδία κινείται κάτω από τον Γα, τότε το ισοκράτημα είναι «Μ» (Μαζί).

Στα σύντομα του Βαρέως ήχου δεν ισχύει ο κανόνας που λέγει ότι όταν δύο φθόγγοι (π.χ. Γα-Δι) βρίσκονται κοντά συγκρούονται (π.χ. ισοκράτημα Γα, μελωδία Δι). Ο λόγος που δεν ισχύει ο κανόνας αυτός είναι διότι ο βαρύς, όπως και οι άλλοι σύντομοι ήχοι, ψάλλονται γοργά και η διαφωνία Γα-Δι είναι προσωρινή. Οι κανόνες αυτοί ισχύουν νοουμένου ότι τα σύντομα μέλη ψάλλονται με γοργό χρόνο. Εάν τα σύντομα μέλη ψαλούν με αργό χρόνο τότε τα ισοκρατήματα μπορεί να είναι διαφορετικά π.χ. Γα, Πα, Νη.

Μερικές φορές όταν ψάλλουμε γοργά τα μέλη, όπως τους Αναβαθμούς, Κανόνες κλπ., τότε μπορούμε να κρατούμε ισοκράτημα Γα έστω και αν η μελωδία μας κάνει προσωρινή κατάληξη στο Δι.

Ισοκράτημα Πα παίρνουμε όταν η μελωδία κάνει κατάληξη στον Πα.

Μερικές φορές παίρνουμε ισοκράτημα Δι, όταν η θέση ανεβαίνει και κτυπά τον άνω Νη, όταν δηλαδή η μελωδική γραμμή κινείται στο τετράχορδο Δι-Νη. (βλ. «Τις Θεός μέγας...»). Μπορούμε επίσης αντί Δι να κρατούμε ισοκράτημα Γα.

Αργά μέλη: Ζω, Πα, Δι.

Όταν στον βαρύ διατονικό εκ του Ζω το ισοκράτημα είναι Πα και η μελωδία περιστρέφεται περί του Γα, τότε το Γα είναι φυσικό και ομοιάζει πολύ όπως τον Α΄ ήχο.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

 Χριστόδουλος Βασιλειάδης

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος πλ. Β΄

Σύντομα μέλη: Δι, Βου, Πα.

Αργοσύντομα (στιχηραρικά) και αργά (παπαδικά) μέλη: Πα, Δι, Κε.

Το πιο σωστό και κύριο ισοκράτημα στον πλ. Β΄ σύντομο είναι συνεχόμενο Δι χαμηλό, έστω και αν η μελωδική γραμμή κάνει κατάληξη στον Βου.

Όταν στο στιχηραρικό και παπαδικό μέλος η μελωδία μας έχει σε δύο χρόνους στην θέση τον Βου (εννοείται με ύφεση) τότε το ισοκράτημα γίνεται Νη. Επίσης ισοκράτημα Νη παίρνουμε όταν η μελωδία μας καταλήγει στον Νη.

Όταν η μελωδία μας κινείται στο τετράχορδο Δι - Νη ή στο ψηλό πεντάχορδο Δι - Πα, και καταλήγει στον φθόγγο Δι, τότε το ισοκράτημα είναι Δι.

Όταν η μελωδία μας κινείται στο τετράχορδο Κε - Πα και καταλήγει στο Κε, τότε το ισοκράτημα γίνεται Κε.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

 

Ήχος πλ. Α΄

Κρατούμε το Πα ώς ισοκράτημα, όταν η μελωδία μας περιστρέφεται στο πεντάχορδο Πα – Κε και κάνει κατάληξη στον Πα.

Κρατούμε ως ισοκράτημα τον Κε, η μελωδία μας περιστρέφεται γύρω από το πεντάχορδο Κε – Βου και κάνει κατάληξη στον Κε.

Κρατούμε ως ισοκράτημα τον Δι, όταν η μελωδία περιστρέφεται γύρω από το πεντάχορδο Δι - Πα και κάνει κατάληξη στον Δι. Όταν ο ψάλτης κτυπά στο κύριο μέρος του μέτρου Δι ή Ζω, τότε το ισοκράτημα γίνεται Δι.

Σύντομα μέλη: ισοκράτημα Κε, Δι.

Στον Πλάγιο Πρώτο ειρμολογικό το Γα είναι πάντοτε με δίεση (εκτός όταν η μελωδία μας κατέρχεται στον κάτω Πα) και το Ζω στις καταλήξεις είναι με ύφεση.

Σύντομα μέλη: Κε

Όταν πάλιν στα σύντομα μέλη η μελωδία κατέρχεται κάτω από το Κε, τότε το ισοκράτημα πηγαίνει μαζί με την μελωδία (Μ).

Στα σύντομα μέλη μερικές φορές η μελωδία κατέρχεται κάτω από το Κε και έτσι το ισοκράτημα γίνεται Πα ή μερικές φορές Βου.

Αργοσύντομα (στιχηραρικά) ή αργά (παπαδικά) μέλη είναι Πα, Κε, Δι.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

 Χριστόδουλου Βασιλειάδη

 

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος Δ΄

Κύριο ισοκράτημα (σύντομο και αργοσύντομο μέλος): Βου

Τα ισοκρατήματα του δ΄ ήχου σύντομου είναι Βου και Πα. Όπως και στους άλλους σύντομους ήχους είναι καλύτερα και κρατούμε συνεχόμενο ισοκράτημα.

Στο στιχηραρικό μέλος η βάση είναι το Πα, κάνει καταλήξεις ενδιάμεσες (ατελείς) στον Πα και τελικές στον Βου.

Κύριο ισοκράτημα ήχου «Άγια»: Δι.

Σύντομα μέλη: Πα (παράλληλα με το Βου).

Ισοκράτημα Πα παίρνουμε όταν έχουμε κατάληξη στον Πα, όχι οπουδήποτε αλλού.

Ισοκράτημα Δι παίρνουμε όταν η μελωδική μας γραμμή κινείται στο ψηλό τετράχορδο Δι – Νη, και κάνει κατάληξη στο Δι.

Αργοσύντομα μέλη: Πα, Βου, Δι.

Άγια: Δι, Βου, Πα. Στον ήχο Άγια μπορούμε όταν η μελωδία κτυπά άνω Νη, το ισοκράτημα να κρατεί κάτω Νη.

Στο μέλος «Τί Θαυμάζεις Μαριάμ...» έχουμε τρεις επιλογές ισορατημάτων:

1^η επιλογή: Δι χαμηλό.

2^η επιλογή: Δι, Πα.

3^η επιλογή: Δι, Πα, Κε χαμηλό. (Κε χαμηλό παίρνουμε όταν καταλήγει το μέλος στο τέλος του ύμνου στον Κε).

Όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο οικονόμος Χαράλαμπος «αποκρούομεν την αηδή συνήθειαν των νεοτεριζόντων ψαλτών των ποιουμένων τας εντελείς του Πα καταλήξεις επί του Βου, προς οδηγίαν δήθεν των ισοκρατών»[1]. Δυστυχώς πολλοί ψάλτες και ισοκράτες είχαν αυτό το κακό συνήθειο, στον Δ΄ ήχο όταν γίνεται εντελής κατάληξη στον Πα να παίρνουν αμέσως ισοκράτημα Βου, προτού ο ψάλτης αρχίσει την νέα μελωδική γραμμή. Αυτή η συνήθεια έχει εκλείψει, υπάρχει ίσως ακόμη σε ψάλτες, οι οποίοι ψάλλουν πρακτικά, χωρίς να γνωρίζουν την ψαλτική τέχνη.

(συνεχίζεται)

---

[1] Όπ.π., σ. 150.

Αρχιμ. Γρηγόριος Μουσουρούλης

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Με βαθειά θλίψη πληροφορηθήκαμε την κοίμηση ενός αγίου ανδρός, του αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Μουσουρούλη. Τον π. Γρηγόριο είχα την ευλογία να τον γνωρίσω όταν ήταν διευθυντής του οικοτροφείου της αδελφότητας του Σωτήρος στην Αθήνα. Εκεί διέμενα κατά περιόδους, όταν φοιτούσα στην Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τότε κρατήσαμε φιλικούς δεσμούς. Ακούραστος μαχητής σε όλους τους τομείς της ιεραποστολικής δράσης.

Αργότερα, όταν ήλθε στην Κύπρο, βρισκόμασταν κάθε Τετάρτη στον κύκλο Αγίας Γραφής στην ενορία Αγίου Βασιλείου στον Στρόβολο-Λευκωσία. Από εκεί είχαμε τις καλύτερες και ωραιότερες αναμνήσεις. Έτοιμος να τρέξει από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψει τις συνδρομές των ιεραποστολικών περιοδικών της αδελφότητας του Σωτήρος. Αυτό που χαρακτήριζε τον π. Γρηγόριο ήταν η αγάπη του για την Εκκλησία και την πατρίδα. Μια φορά με είχε καλέσει στον κύκλο ανδρών στην κατασκήνωση στις Πλάτρες, όπου ανέπτυξα το θέμα «Η ειρήνη στις διαπροσωπικές μας σχέσεις».

Ότι και να πεις είναι λίγο μπροστά στην θερμότητα και αγωνιστικότητα που είχε ο π. Γρηγόριος. Ευχόμαστε ο άγιος Θεός, τον οποίο υπηρέτησε σε όλη του τη ζωή να τον αναπαύσει εν σκηναίς δικαίων και εν κόλποις του Αβραάμ.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

Χριστόδουλου Βασιλειάδη

 

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος Γ΄

Κύριο ισοκράτημα: Γα.

Παραδοσιακό ισοκράτημα - σύντομα, αργοσύντομα και αργά μέλη: Γα, Πα, Νη.

Σύγχρονο ισοκράτημα: Γα, Πα, Νη, και  Δι, και Κε.

Όταν περιστρέφεται η μελωδία μας γύρω από το Κε, τότε το ισοκράτημα είναι Γα.

Όταν η μελωδική μας γραμμή περιστρέφεται γύρω από Γα (δηλαδή Βου-Δι), τότε οι ισοκράτες ψάλλουν μαζί με τους μελωδούς.

Όταν η μελωδία κτυπά για ένα χρόνο το Δι, τότε το ισοκράτημα είναι πάλιν Γα.

Όταν η μελωδία μας κάνει κατάληξη δύο χρόνων στο Δι, τότε το ισοκράτημα γίνεται ΝΗ. Αυτό βασίζεται πάνω στους αρμονικούς φθόγγους.

Στο Γ΄ ή βαρύ σύντομο και αργοσύντομο μερικές φόρες η μελωδία κρατεί το Δι για δύο ή τρεις χρόνους και ο ισοκράτης συνεχίζει να κρατεί ισοκράτημα το Γα, αντί να κρατήσει Νη. Αυτό επίσης ακούγεται εύηχα παρά την προσωρινή διαφωνία του Γα με τον Δι. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα όταν ψάλλουμε με γοργό χρόνο.

Είναι νεώτερη συνήθεια το να κρατούμε ισοκράτημα Κε, όταν η θέση μας καταλήγει στον Κε. Καλύτερα να κρατούμε Γα.

Όταν έχουμε κατάληξη στο Δι τότε παίρνουμε ισοκράτημα Νη για δύο λόγους:

α) Λόγω των αρμονικών φθόγγων

β) Λόγω του ότι αν πάρουμε ισοκράτημα Γα το Γα με το Δι   συγκρούονται.

Όταν όμως ψάλλουμε γρήγορα τα μέλη, όπως τους Αναβαθμοί, Κανόνες κλπ., τότε μπορούμε να κρατούμε ισοκράτημα Γα έστω και αν η μελωδία μας κάνει προσωρινή κατάληξη στο Δι.

Όταν στα σύντομα μέλη η μελωδία κατεβαίνει κάτω από το Γα, τότε το ισοκράτημα είναι συνήθως «Μ» (μαζί).

Όταν η μελωδική μας γραμμή καταλήγει στον Πα ή στον Νη, τότε το ισοκράτημα είναι Πα ή Νη αντίστοιχα.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ

Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος Β΄

Κύριο Ισοκράτημα, στιχηραρικά και παπαδικά μέλη: Δι. Σύντομα μέλη: Πα

Ισοκρατήματα στιχηραρικού και παπαδικού μέλους: Δι, Βου, Γα.

Εξαιρέσεις: M (Μαζί).

Μπορούμε πολύ άνετα στα σύντομα μέλη και εφόσον τα μέλη ψάλλονται με γοργό ρυθμό να κάνουμε συνεχόμενο ισοκράτημα Πα, όπως ο βόμβος μελισσών. Όταν στα σύντομα μέλη η μελωδική γραμμή κατεβαίνει κάτω από το Πα, ο ισοκράτης πρέπει να παραμείνει στο Πα.

Όταν στα σύντομα μέλη η μελωδική μας γραμμή κινείται κάτω από τον Πα, τότε οι ισοκράτες μπορούν να ψάλλουν μαζί με τον ψάλτη (Μ).

Όταν στα σύντομα μέλη έχουμε σύντομη ανάβαση πάνω από το Δι, τότε δεν παίρνουμε Δι ισοκράτημα αλλά παραμένουμε στο Πα. Για να πάρουμε Δι ισοκράτημα πρέπει να έχουμε ολοκληρομένη μελωδική γραμμή στο ψηλό τετράχορδο.

Όταν η μελωδία κινείται στον β΄ ήχο πάνω από το Δι, το ισοκράτημα είναι πάντοτε Δι.

Στα αργοσύντομα (στιχηραρικά) και αργά (παπαδικά) μέλη το καλύτερο ισοκράτημα είναι το χαμηλό Δι, όταν και όπου υπάρχει η φωνητική ικανότητα.

Όταν στα στιχηραρικά και παπαδικά μέλη κρατούμε ισοκράτημα ψηλό, τότε εναλλάσουμε τα ίσα Δι και Βου και ενίοτε Γα και Μαζί.

Όταν στον Β΄ ήχο η μελωδία κτυπά δύο χρόνους ΚΕ τότε το ισοκράτημα γίνεται Γα.

Πολλές φορές στα στιχηραρικά και παπαδικά μέλη όταν η μελωδία κατέρχεται κάτω από τον Δι, τότε το ισοκράτημα γίνεται (Μ) Μαζί.

Όταν κατεβαίνει η θέση στο Νη, τότε το ισοκράτημα μας γίνεται Νη.

Είναι λάθος, όταν στον Β΄ ήχο (στιχηραρικό - παπαδικό) ο ψάλτης κάνει κατάληξη στο Δι, ο ισοκράτης να παίρνει ισοκράτημα Νη, διότι απάδει προς το βυζαντινό ύφος και προς τα ορθά ισοκρατήματα του κάθε ήχου. Αυτό μας παραπέμπει στον πλ. Δ΄ ήχο, και θεωρείται ευρωπαϊκό ισοκράτημα.

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑΤΑ ΚΑΘΕ ΗΧΟΥ

 Χριστόδουλου Βασιλειάδη

ΙΒ.

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ήχος Α´

Κύριο Ισοκράτημα: Πα.

Σύντομα μέλη: Πα, Δι, Νη.

Εξαιρέσεις: M (Μαζί), Ζω^ο, Κε^ο, Δι^ο.

Αργοσύντομα και αργά μέλη: Πα, Γα, Δι, Κε.

Στον Α΄ ήχο στα σύντομα μέλη είναι καλύτερα να κρατούμε συνεχόμενο Πα. Αν θέλουμε όμως μπορούμε στην κατάληξη να κρατήσουμε Νη και μετά να επανέλθουμε στο Πα. Το παραδοσιακό όμως ισοκράτημα είναι συνεχόμενο Πα. 

Για να πάρουμε ισοκράτημα Δι στα σύντομα μέλη του Α΄ ήχου, πρέπει η μελωδική μας γραμμή να κινείται στο ψηλό τετράχορδο Δι-Νη΄.

Κάποτε όταν η θέση κάνει κατάληξη στο Ζω, τότε παίρνουμε ισοκράτημα ΖΩ.

Κάποτε, όταν η θέση κάνει κατάληξη στον κάτω Κε, τότε παίρνουμε ισοκράτημα κάτω Κε.

Κάποτε, όταν η θέση κάνει κατάληξη στον  κάτω Δι, τότε παίρνουμε ισοκράτημα Δι χαμηλό (στα στιχηραρικά και παπαδικά μέλη).

(συνεχίζεται)

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ - ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Χριστόδουλου Βασιλειάδη

ΙA.

1.        Ακουστικά δεν είναι εύηχο ούτε ακούγεται ωραία να αλλάζουμε από ένα χαμηλό ίσο σε ένα ψηλό, π.χ. στον Α΄ ήχο να αλλάζουμε ΚΕ χαμηλό σε Δι ψηλό. Είναι καλύτερα να πάρουμε και τα δύο ίσα είτε ψηλά είτε χαμηλά.

 

2.        Πρέπει να προσέξουμε αν ένας φθόγγος της μελωδίας είναι με δίεση και το ισοκράτημα πρέπει να κρατήσει εκείνο τον φθόγγο, τότε  είτε στο ισοκράτημα θα βάλουμε το σημαδάκι τη δίεσης είτε δεν θα πούμε εκείνο το ιοκράτημα. Το ίδιο ισχύει και για τις μαρτυρίες. Άλλες είναι οι μαρτυρίες των φυσικών φθόγγων του διατονικού γένους και άλλες οι μαρτυρίες των φθόγγων, οι οποίοι βρίσκονται σε δίεση ή ύφεση[1].

 

3.        Τα ισοκρατήματα πρέπει να αντηχούν εύηχα με την μελωδική γραμμή. Αν δεν υπάρχει αυτή η αντήχηση, τότε είτε οι ψάλτες είτε οι ισοκράτες πατούν λάθος όσον αφορά το ύψος του ισοκρατήματος (αν προκειται για τους ισοκράτες) ή της μελωδικής γραμμής (αν πρόκειται για τους μελωδούς).

(συνεχίζεται)

---

[1] Βλέπε π.χ. την μαρτυρία του φθόγγου Ζω στον ήχο βαρύ διατονικό και την μαρτυρία του φθόγγου Ζω ύφεση στον εναρμόνιο ήχο.

 

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ - ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Ι.

1.        Όταν γράφουμε ισοκρατήματα, αναγράφουμε το πραγματικό ύψος της μελωδίας και όχι το όνομα του φθόγγου, π.χ. όταν βρισκόμαστε σε παραχορδή, τότε αναγράφουμε το πραγματικό ύψος του φθόγγου και όχι το όνομα του φθόγγου, το οποίο πιθανόν να μην αντιστοιχεί με το πραγματικό ύψος.

2.        Υπάρχουν δύο ή ακόμη και τρεις επιλογές ισοκρατημάτων για κάθε περίπτωση. Εμείς, με βάσει των γνώσεων και της εμπειρίας, που έχουμε, πρέπει να επιλέγουμε πάντοτε την καλύτερη επιλογή, ανάλογα με την μελωδική γραμμή, στην οποία θέλουμε να τοποθετήσουμε ισοκρατήματα.

3.        Είναι καλύτερα, όπου υπάρχει δυνατότητα, να κρατούμε τον ίδιο φθόγγο, ως ισοκράτημα, και χαμηλά και ψηλά, δηλαδή να απέχει ο ένας φθόγγος του ισοκρατήματος από τον άλλο διάστημα ογδόης. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα, στον πλάγιο Α΄ ήχο, όπου μπορούμε να κρατούμε ΚΕ χαμηλό και Κε ψηλό.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ - ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Θ.

1.        Στο Β' ήχο λ.χ., όταν κρατούμε ισοκράτημα Δι (χαμηλό), μπορούμε να είναι συνεχόμενο, χωρίς να κάνουμε καμιά απολύτως εναλλαγή. Αντίθετα, όταν στον Β' ήχο κρατούμε ισοκράτημα Δι ψηλό, τότε πρέπει να κάνουμε συνεχώς εναλλαγές στο Δι, Βου και κάποτε Γα, για να μη συγκρούεται το ισοκράτημα με τους φθόγγους της μελωδίας. Όταν κάνουμε συνεχόμενο ισοκράτημα δεν ενδείκνυται να παίρνουμε αναπνοή εκεί, που έχουμε μαρτυρία. Επίσης στο συνεχόμενο ισοκράτημα δεν πρέπει να παίρνουν οι ισοκράτες αναπνοή στην ίδια θέση, αλλά να συγχρονίζονται ο καθένας να πάρει αναπνοή σε διαφορετική θέση.

2.        Για να μπορέσεις να γράψεις σωστά ισοκρατήματα, πρέπει να ξέρεις αρμονία Ευρωπαϊκής Μουσικής, αλλά πρέπει να ξέρεις να την προσαρμόσεις ανάλογα στα Βυζαντινά ακούσματα.

3.        Τα ισοκρατήματα πρέπει να αλλάζουν με βάση τους κανόνες της αρμονίας. Όμως δεν πρέπει να αλλάζουν στην τελευταία συλλαβή της μελωδικής γραμμής, διότι αυτό ακούγεται κακόηχο, αλλά πρέπει να φροντίσουμε να αλλάξουμε το ισοκράτημα πιο νωρίς. Π.χ. στο «Τι θαυμάζεις Μαριάμ», δεν θα αλλάξουμε ίσο και να πάρουμε Πα όταν ο ψάλτης πατά Κε, αλλά λίγο πιο πριν. Το ισοκράτημα, όπου αυτό είναι εφικτό, δεν πρέπει να αλλάζει μόνο για ένα ή για λίγους φθόγγους.

4.        Η Βυζαντινή Μουσική δεν ακολουθεί απαραίτητα και πιστά όλους τους κανόνες της αρμονίας της Ευρωπαϊκής Μουσικής. Απλά ακολουθεί μόνο τους γενικούς κανόνες της αρμονίας, οι οποίοι ισχύουν για κάθε είδος μουσικής.

5.        Το ισοκράτημα, όπου αυτό είναι εφικτό, δεν πρέπει να αλλάζει μόνον για ένα ή για λίγους φθόγγους.

6.        Οι ισοκράτες πρέπει να βρίσκουν κοινούς φθόγγους με τους μελωδούς και εκεί να αλλάζουν το ισοκράτημα. Με αυτό τον τρόπο γίνεται έλεγχος κατά πόσον οι ισοκράτες και οι μελωδοί βρίσκονται στο ίδιο ύψος.