Ο Οικονόμος Χαράλαμπος και η παλαιά παρασημαντική[1] Γ΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας - Μεταδιδακτορικός ἐρευνητής

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

(Πίνακας: Αλεξία Φιλίππου)

Η μεγαλύτερη δυσκολία όσον αφορά την ενέργεια των παλαιών αυτών σημαδιών συνίσταται, κατά τη γνώμη μας, στο ότι το κάθε ένα από αυτά δεν εκτείνει την ενέργειά του όμοια σε κάθε γένος και σε κάθε φθόγγο∙ διαφορετικά ενεργεί στο διατονικό γένος και διαφορετικά στο χρωματικό∙ υποδεικνύει άλλη γραμμή όταν τίθεται στον φθόγγο Πα και άλλη όταν τεθεί στο φθόγγο Κε και άλλη όταν τεθεί στον φθόγγο Βου.[1]

Στην παλαιά γραφή οι βυζαντινοί είχαν και την κατά μετροφωνία εκτέλεση του ύμνου. Μετροφωνία λεγόταν η εκτέλεση κατα την οποία λαμβάνονταν υπ’ όψη μόνο οι έμφωνοι χαρακτήρες, όχι όμως τα άφωνα σημάδια, δηλαδή οι άχρονοι και έγχρονοι υποστάσεις.[2]

Ο Σίμων Καράς στο δίτομο Θεωρητικό του και στην εξάτομη σειρά της Πρακτικής μεθόδου του επανέφερε κάποια από τα σημεία της παλαιάς γραφής. Αυτά είναι η οξεία, το τσάκισμα, το στρεπτό, το τρομικό, τό διπλό πίεσμα, τό λύγισμα και το ισάκι. Οι τρείς διδάσκαλοι, Χρύσανθος ο εκ Μαδύτων, Χουρμούζιος Χαρτοφύλακας και Γρηγόριος Πρωτοψάλτης θεώρησαν αυτά τα σημάδια ως αχρείαστα και περιττά, γι’ αυτό και δεν τα χρησιμοποίησαν στη νέα παρασημαντική, την οποία κατεσκεύασαν. Ο λόγος που δεν συμπεριέλαβαν αυτά τα σημάδια στη νέα γραφή, κατά τη γνώμη μας, ήταν διότι σωζόταν τότε η ενέργεια των σημαδιών αυτών στην προφορική παράδοση.[3] Θέση μας είναι ότι εάν υπάρχει λόγος για να εισαχθεί κάποιο από τα σημεία της παλαιάς γραφής, τότε μπορεί να εισαχθεί. Αυτό σημαίνει ότι εφ’ όσον δεν υπάρχει στην παρούσα γραφή ένα σημάδι, το οποίο να έχει την ενέργεια του σημαδιού της παλαιάς γραφής, τότε υπάρχει κάποιος λόγος για να το εντάξουμε στην νέα παρασημαντική. Όμως εάν υπάρχει παρόμοιο σημάδι στη νέα γραφή, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος για να εισάξουμε ένα σημάδι, παρόμοιο του οποίου έχουμε στη νέα γραφή.

---

[1] Γρηγόρη Στάθη, Η εξήγησις της παλαιάς…, σ. 44ἑξ.

[2] Δ. Γ. Παναγιωτοπούλου, Θεωρία και πράξις…, σ. 55, ὑποσημ. 4.

[3] Σίμωνος Καρά, Μέθοδος της ελληνικής μουσικής, Θεωρητικόν, τ. Α΄ εκδ. Σύλλογος προς διάδοση της εθνικής μουσικής, Αθήνα 1982· Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου, Θεωρία και πράξη..., σ. 20.

(συνεχίζεται)