Ο Οικονόμος Χαράλαμπος και η παλαιά παρασημαντική[1] Β΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας - Μεταδιδακτορικός ἐρευνητής

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

(Πίνακας: Αλεξία Φιλίππου)

Αναφερόμενος ο Οικονόμος Χαράλαμπος στα αρχαία εκφωνητικά σημεία, σημειώνει ότι στους χαρακτήρες της ποσότητας συγκατελέγοντο από τους Βυζαντινούς και οι εξής πέντε χαρακτήρες:[1]

1.                      Ανιόντες: η Οξεία , το Πελαστό[2] και το Κούφισμα[3]

2.                      Κατιόντες: ο Σύνδεσμος[4] (sic) και το Κρατημοϋπόρροο.[5]

Η Οξεία  αντικαταστάθηκε ανεπιτυχώς από το ολίγο και την πεταστή. Στο παλαιό σύστημα τη βρίσκουμε να ανεβαίνει μία φωνή.[6] Στο νέο σύστημα μεταγράφηκε με ανάβαση δύο φωνών, συνεχή ή υπερβατή και συνήθως τονίζει την άρση.[7]

Το πελαστό[8] και το Κούφισμα συγχωνεύθηκε στην Πεταστή.

Ο Σύνδεσμος (sic) συγχωνεύθηκε στην Απόστροφο .

Το Κρατημοϋπόρροο συγχωνεύθηκε στο Ελαφρό .

Εκτός από τους χαρακτήρες ποσότητας υπήρχαν στην παρασημαντική της ψαλτικής τέχνης και άλλα σημεία, τα οποία ελέγοντο «Μεγάλες Υποστάσεις». Αυτά εχρησιμοποιούντο για χειρονομία και γιά έκταση μελών των Παπαδικών και των Στιχηραρικών γραμμών.[9]

---

[1] Βλ. Δ. Γ. Παναγιωτοπούλου, Θεωρία και πράξις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής, μέθοδος μετά πολλών ασκήσεων και παραδειγμάτων, εκδ. Αδελφότης θεολόγων ο Σωτήρ, Αθήνα 2015, (έκδ. 10^η), σσ. 54-55, ὑποσημ. 3.

[2] Το Πελαστό ενεργεί σχεδόν όπως και η Πεταστή. Διαμαντή Μαυραγάνη, Βυζαντινή μουσική παιδεία (θεωρητικό και πρακτικό μέρος), Αθήνα 2004, σ. 186· Γρηγόρη Στάθη, Η εξήγησις της παλαιάς βυζνατινής σημειογραφίας και έκδοσις ανωνύμου συγγραφής του κώδικος Ξηροποτάμου 357 ως και επιλογής της μουσικής τέχνης του Αποστόλου Κώνστα Χίου εκ του κώδικος Δοχειαρίου 389 με μια προσθήκη από τον κώδικα ΕΒΕ 1867, έκδ. Ίδρυμα βυζαντινής μουσικολογίας, Αθήνα 2003, (έκδ. 5^η) σ. 55ἑξ· K. A. Ψάχου, H παρασημαντική της βυζαντινής μουσικής, ήτοι ιστορική και τεχνική επισκόπησις της σημειογραφίας της βυζανρινής μουσικής, από των πρώτων χριστιανικών χρόνων μέχρι των καθ’ ημών, εκδ. Διόνυσος, Αθήναι 1078, (έκδ. 2^η), σ. 116.

[3] Το Κούφισμα ως όρος προέρχεται από το ρήμα κουφίζειν, δηλαδή από το ότι ανυψεί ελαφρά τη φωνή. K. A. Ψάχου, H παρασημαντική της βυζαντινής μουσικής..., σ. 123· Διαμαντή Μαυραγάνη, Βυζαντινή μουσική παιδεία..., σσ. 185-186· Δημητρίου Εμμ. Νεραντζή, Συμβολή στην ερμηνεία του εκκλησιασιτκού μέλους, Ηράκλειο Κρήτης 1997, σ. 60.

[4] Οι Σύνδεσμοι ή οι δύο Απόστροφοι έχουν μισή Αργία. K. A. Ψάχου, H παρασημαντική της βυζαντινής μουσικής..., σ. 122.

[5] Το Κρατημοϋπόρροο σύγκειται από το Κράτημα και την Υπορροή, και κατέρχεται δύο φωνές. Βλ. ὅπ.π., σ. 123. Δημητρίου Εμμ. Νεραντζή, Συμβολή στην ερμηνεία…, σσ. 77-78· Γρηγόρη Στάθη, Η εξήγησις της παλαιάς…, σ. 55ἑξ.

[6] «Η οξεία τίθεται εν συνεχεία και κατόπιν του ολίγου, οξύνουσα την φωνήν». Κωνσταντίνου Ψάχου, Η παρασημαντική της βυζαντινής…, σ. 122. Η οξεία είναι ένα από τα σημάδια, τα οποία κατήργησαν οι τρεις διδάσκαλοι της νέας γραφής. Η οξεία ζητεί πέταγμα της φωνής, από πάνω προς τα κάτω, προφέροντας σε ένα χρόνο τον προηγούμενο φθόγγο μαζί με τον φθόγγο, ο οποίος παριστάνεται με την οξεία. Περί αυτού βλ. Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου, Θεωρία και πράξη της εκκλησιασιτκής μουσικής, Αθήνα 1997, σ. 55· Διαμαντή Μαυραγάνη, Βυζαντινή μουσική παιδεία…, σ. 186· Κωνσταντίνου Ψάχου, Η παρασημαντική της βυζαντινής…, σσ. 28-29, 116, 122, 204, 223.

[7] Την οξεία μετεχειρίζοντο οι προ της μεταρρυθμίσεως του 1814 μελωδοί αντί του ολίγου. Όταν η φωνὴ έβγαινε με πέταγμα, τότε έβαζαν οξεία. Βλ. Γρηγόρη Στάθη, Η εξήγησις της παλαιάς…, σ. 54ἑξ. Δημητρίου Εμμ. Νεραντζή, Συμβολή στην ερμηνεία…, σ. 10.

[8] Γρηγόρη Στάθη, Η εξήγησις της παλαιάς…, σ. 55ἑξ· Δημητρίου Εμμ. Νεραντζή, Συμβολή στην ερμηνεία…, σ. 64· Διαμαντή Μαυραγάνη, Βυζαντινή μουσική παιδεία…, σ. 186.

[9] Οικονόμου Χαραλάμπους, Βυζαντινής μουσικής χορδή…, σσ. 80-81. Οι μεγάλες υποστάσεις είναι οι εξής: Παρακλητική, Σύναγμα, Χόρευμα, Ουράνισμα, Επέγερμα, Θες και Απόθες, Θέμα απλούν, Τρομικόν, Εκστρεπτόν, Τρομικοσύναγμα, Ψηφιστοσύναγμα, Παρακάλεσμα, Ψηφιστοπαρακάλεσμα, Έναρξις, Ξηρόν Κλάσμα, Ημίφωνον, Ημίφθορον, Λύγισμα, Κύλισμα, Αντικενωνύλισμα, Κράτημα, Σείσμα, Πίεσμα, Έσω Θεματισμός, Έξω Θεματισμός, Αργοσύνθετον, Γοργοσύνθετον και το Απόδομα. Από αυτά τα πιο κάτω είχαν τη δύναμη να πλατύνουν τα μέλη, σε μεγάλες γραμμές: Η Παρακλητική, τό Σύναγμα, το Ουράνισμα, το Επέγερμα, το Χόρευμα, το Θες και Απόθες, το Θέμα απλούν, η Έναρξις, το Παρακάλεσμα, το Τρομικόν, το Εκστρεπτόν, το Τρομικοσύναγμα και το Ψηφιστοπαρακάλεσμα.

(συνεχίζεται)

Ο Οικονόμος Χαράλαμπος και η παλαιά παρασημαντική[1] Α΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας - Μεταδιδακτορικός ἐρευνητής

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Ο Οικονόμος Παπαχαράλαμπος γεννήθηκε στο χωριό Τάλα της επαρχίας Πάφου το 1861. Προερχόταν από ιερατική οικογένεια. Τη ψαλτική τέχνη διδάχθηκε από τον ιερομόναχο Ιωαννίκιο, ο οποίος διετέλεσε εφημέριος στον ιερό ναό του αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα. Επί των μητροπολιτών Νεοφύτου και Επιφανίου ο Οικονόμος Χαράλαμπος διετέλεσε πρωτοψάλτης του μητροπολιτικού ναού αγίου Θεοδώρου. Το 1901 έγινε η χειροτονία τους εις πρεσβύτερο στον μητροπολιτικό ναό του αγίου Θεοδώρου, αφού διαδέχθηκε τον πατέρα του, και προήχθη σε Οικονόμο από τον μητροπολίτη Πάφου Ιάκωβο.

Διετέλεσε για πολλά χρόνια εκκλησιαστικός δικαστής, και δάσκαλος της μουσικής στα κατηχητικά. Όπως αναφέρει η εφημερίδα Πάφος, ο Οικονόμος Χαράλαμπος ήταν τύπος ευσεβής, πράος, αγαθός και ειρηνικός, ο οποίος κατέκτησε τον σεβασμό του ποιμνίου του, το οποίο διέβλεπε στο πρόσωπό του τον παραδειγματικό ιερέα, με αγιότητα βίου και παραδειγματικά ενάρετη ζωή. Εφάρμοσε κατά γράμμα το ρητό «ψαλῶ τῷ Θεῷ μου ἕως ὑπάρχω».[3] Υπήρξε άριστος γνώστης της εκκλησιαστικής μουσικής, την οποία δίδαξε σε πολλούς μαθητές. Κοιμήθηκε στις 6 Μαρτίου του 1948, σε ηλικία 87 χρόνων.

Ο Οικονόμος Χαράλαμπος αναφέρεται ότι ήταν γνώστης και της παλαιάς παρασημαντικής. Σε ειδική ενότητα παραθέτει τα πιο κάτω αρχαία εκφωνητικά σημεία του Ιωάννη Δαμασκηνού και του Ιωάννη Κουκουζέλη[4]:

---

[1] Οικονόμου Χαραλάμπους, Βυζαντινής Μουσικής Χορδή, Θεωρητικόν, Πάφος 1940.

[2] BA (ΕΚΠΑ), MA (ΑΠΘ), Phd (ΑΠΘ), Phd (ΠΑΜΑΚ), Καθηγητής Μουσική Ακαδημία ARTE.

[3] Ψαλμ. ργ΄, 33.

[4] Οικονόμου Χαραλάμπους, Βυζαντινής Μουσικής Χορδή..., σ. 80.

(συνεχίζεται)

ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Δ΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας - Μεταδιδακτορικός ἐρευνητής

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

Κοιμήθηκε τὸ Σάββατο ἀπόγευμα 6 Μαρτίου τοῦ 1948, σὲ ἡλικία 87 χρόνων[1]. Ἡ κηδεία του ἔγινε μὲ κάθε μεγαλοπρέπεια τὴν Κυριακὴ 7 Μαρτίου ἀπὸ τὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου, μὲ δαπάνες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πάφου. Στὴν κηδεία συμμετεῖχαν ὁ Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ἀδαμάντιος, ὁ ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἁγίου Νεοφύτου κ. Λαυρέντιος, ὁ ἔξαρχος τῆς ἀρχιεπισκοπῆς κ. Ἱερώνυμος, ὁ ὁποῖος ἐκπροσωποῦσε τὸν μακαριότατο ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου, ὁ ἀρχιμανδρίτης τοῦ θρόνου Πάφου κ. Γεννάδιος καὶ δεκατέσσερεις ἱερεῖς τῆς πόλεως καὶ τῶν περιχώρων. Ἐπικήδειο ἐξεφώνησε ὁ ἀρχιμανδρίτης Γεννάδιος, ὁ ὁποῖος ἐξῆρε τὶς ἀρετὲς τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους[2].

Ὅπως βλέπουμε στὴν ἐφημερίδα Πάφος, ὁ Παπαχαράλαμπος Οἰκονόμος ἀπέκτησε τρεῖς ἐγγονούς. Δὲν γίνεται καμιὰ ἀναφορὰ στὰ παιδιά του. Οἱ ἐγγονοί του εἶναι οἱ Δημήτρης, Χαράλαμπος καὶ Ἀρίστη Ἀ. ΠαπάΣτυλιανοῦ»[3].

---

[1] Πάλιν ο Θεόδουλος Καλλίνικος ἀναφέρει ἐσφαλμένη ἡμερομηνία κοιμήσεως (1946) τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους. Βλ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, Θεωρητικόν, ὅπ.π., σ. 147. Ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος ἐκοιμήθη τὸ ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου 6 Μαρτίου 1948 καὶ ὄχι τὴν Πέμπτη 11 Μαρτίου, ὅπως ἐσφαλμένα ἀναφέρεται στὸ Βιογραφικὸν Λεξικὸν Κυπρίων τοῦ ἱστορικοῦ Ἀριστείδη Κουδουνάρη. Στὶς 11 Μαρτίου κυκλοφόρησε ἡ ἐφημερίδα Πάφος, στὴν ὁποία γίνεται λόγος ὅτι τὸ ἀπόγευμα τοῦ παρελθόντος Σαββάτου ἐξεδήμησε πρὸς Κύριον ὁ οἰκονόμος Χαράλαμπος. Βλ. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, ὅ.π., σ. 455. Ἐφημερίδα ΠΑΦΟΣ, ἔτος ΙΣΤ΄ - ἀρ. φύλλου 868, Πέμπτη 11 Μαρτίου 1948.

[2] Βλ. Ἐφημερίδα ΠΑΦΟΣ, ἔτος ΙΣΤ΄ - ἀρ. φύλλου 868, Πέμπτη 11 Μαρτίου 1948.

[3] Βλ. ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικο-αγροτικὴ ἐφημερίς, Ἔτος Γ΄ - Ἀρ. 125, 22 Ὀκτωβρίου 1933, σ. 3.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Γ΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

Ὅπως ἀναφέρει ἡ ἐφημερίδα Πάφος, ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος ἦταν τύπος εὐσεβής, πρᾶος, ἀγαθὸς καὶ εἰρηνικός, ὁ ὁποῖος κατέκτησε τὸν σεβασμὸ τοῦ ποιμνίου του, τὸ ὁποῖο διέβλεπε στὸ πρόσωπό του τὸν παραδειγματικὸ ἱερέα, μὲ ἁγιότητα βίου καὶ παραδειγματικὰ ἐνάρετη ζωή[1]. Ἐφάρμοσε κατὰ γράμμα τὸ ρητὸ «ψαλῶ τῷ Θεῷ μου ἕως ὑπάρχω»[2].

Ὑπῆρξε ἄριστος γνώστης τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, τὴν ὁποία δίδαξε σὲ πολλοὺς μαθητές[3]. Ἕνα δεῖγμα τοῦ πόσο καλὸς ὑπῆρξε ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος στὴν ψαλτικὴ τέχνη εἶναι καὶ τὰ ποικίλα συγγράμματα του, τὰ ὁποῖα ἐπαίνεσαν μουσικοὶ τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Συνέγραψε τὸ Θεωρητικὸ τῆς ψαλτικῆς τέχνης, ποὺ φέρει τὸν τίτλο «Βυζαντινῆς Μουσικῆς Χορδή», τὸ Ἀναστασιματάριο καὶ τὴ Νεκρώσιμη Ἀκολουθία. Δεῖγμα ἀκόμη τοῦ πόσο ἀφοσιωμένος ὑπῆρξε ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος στὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ εἶναι καὶ τὸ ὅτι ἀκόμη καὶ τρεῖς μέρες πρὶν ἀπὸ τὴν κοίμησή του ἀσχολεῖτο μὲ τὴ ψαλτικὴ τέχνη καὶ φρόντισε νὰ συλλέξῃ σὲ εἰδικὸ δωμάτιο τὰ μουσικά του βιβλία, γεγονὸς τὸ ὁποῖο μαρτυρεῖ τὸν ζῆλο καὶ τὴν ἐπιμέλεια ποὺ εἶχε γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική.

(συνεχίζεται)

---

[1] Βλ. Ἐφημερίδα ΠΑΦΟΣ, ἔτος ΙΣΤ΄ - ἀρ. φύλλου 868, Πέμπτη 11 Μαρτίου 1948. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, ὅπ.π., σ. 455.

[2] Ψαλμ. ργ΄, 33.

[3] «Μπορεῖ νὰ λεχθῇ ὅτι ὅλοι σχεδὸν οἱ νεώτεροι κληρικοὶ καὶ ψάλται τῆς ἐπαρχίας Πάφου ἦσαν μαθηταί του». ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, ὅπ.π., σ. 455.

ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Β΄.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας

Καθηγητὴς Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

Ἐπὶ τῶν μητροπολιτῶν Νεοφύτου καὶ Ἐπιφανίου[1] ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος διετέλεσε πρωτοψάλτης τοῦ μητροπολιτικοῦ ναοῦ ἁγίου Θεοδώρου. Προέβη στὴν καταγραφὴ τῆς ἀκίνητης περιουσίας του Θρόνου καὶ ὁ σχετικὸς κώδικας κατατέθηκε στὸ κτηματολόγιο Κύπρου[2]. Τὸ 1901 ἔγινε ἡ χειροτονία τους εἰς πρεσβύτερο στὸν μητροπολιτικὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Θεοδώρου, ἀφοῦ διαδέχθηκε τὸν πατέρα του, καὶ προήχθη σὲ Οἰκονόμο ἀπὸ τὸν μητροπολίτη Πάφου Ἰάκωβο[3].

Ἀπὸ τὸ 1915 μέχρι τὴν κοίμησή του διετέλεσε θρονικὸς ἐπίτροπος Πάφου καὶ ἀπὸ τὸ 1931 μέχρι τὸ 1946 ταμίας τῆς μητροπόλεως Πάφου. Ἀκόμη διετέλεσε γιὰ πολλὰ χρόνια ἐκκλησιαστικὸς δικαστής[4], καὶ δάσκαλος τῆς μουσικῆς στὰ κατηχητικά[5]. Ἡ ἐφημερίδα Πάφος κατηγορεῖ τὸν μητροπολίτη Πάφου ὅτι «ἐκ τοῦ ἐπιβοηθητικοῦ ὁ Μητροπολίτης μισθοδοτεῖ μὲ Λ. 2.00 μηνιαίως τὸν Αἰδ. Παπαχαράλαμπον Οἰκονόμον, ὅστις ἄλλοτε ἐμισθοδοτεῖτο ἐκ τοῦ Θρονικοῦ ταμείου»[6].

Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1933, ἡμέρα Κυριακή, στὶς 11π.μ. ἐκοιμήθη ἡ σύζυγός του Παπαχαραλάμπους Οἰκονόμου. Ἡ Ἑλένη ἀπέθανε σὲ ἡλικία 73 χρόνων ἀπὸ συγκοπὴ καρδίας[7]. Ἡ κηδεία της ἔγινε τὴν ἑπόμενη μέρα στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου παρουσίᾳ πλήθους λαοῦ. Στὴν κηδεία χοροστάτησε ὁ Μητροπολίτης Πάφου κ. Λεόντιος. Διδακτικὸν ἐπικήδειο εἶπεν ὁ Λάζαρος Χατζηθέμελης, περιοδεύων ἱε-ροκήρυκας τῆς ἀδελφότητας θεολόγων «ΖΩΗ». Τὴν κοιμηθεῖσα ἀποχαιρέτησε ὁ δικηγόρος Λ. Φιλίππου, ὁ ὁποῖος κατέθεσε στεφάνους ἐκ μερους ἄλλων οἰκογενειῶν[8].

---

[1] Ὁ Νεόφυτος διετέλεσε μητροπολίτης Πάφου ἀπὸ τὸ 1869 μέχρι τὸ 1888 καὶ ὁ Ἐπιφάνιος ἀπὸ τὸ 1890 μέχρι τὸ 1899. Βλ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, Θεωρητικόν, ὅπ.π., σ. 146.

[2] Βλ. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, ὅπ.π., σ. 455.

[3] Ὁ Ἰάκωβος Ἀντζουλάτος διετέλεσε μητροπολίτης Πάφου ἀπὸ τὸ 1910 μέχρι τὸ 1930. Βλ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, Θεωρητικόν, ὅπ.π., σ. 146. Ἡ λέξη «Οἰκονόμος» δὲν ἀποτελεῖ τὸ ἐπίθετο τοῦ π. Χαραλάμπους, ἀλλὰ τὸ ἀξίωμα-ὀφφίκιο, τὸ ὁποῖο κατεῖχε ὡς ἔγγαμος ἐφημέριος ἱερέας. Δὲν ὑπάρχουν ὁποιεσδήποτε ἄλλες μαρτυρίες ὅτι ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος χρησιμοποιοῦσε ἄλλο ἐπίθετο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ «Οἰκονόμος». Τὸ ἴδιο ἐπίθετο χρησιμοποιοῦσε καὶ ἡ γυναίκα του Ἑλένη. Περὶ τοῦ ἀξιώματος τοῦ «οἰκονόμου», βλ. Σπυρ. Γ. Μακρῆς, Οἰκονόμος, Θ.Η.Ε., τ. 9, στ. 680-681.

[4] Στὴν ἐφημερίδα Πάφος ὑπάρχει ἡ ἀκόλουθη ἀνακοίνωση: «Ἱερὰ Μητρόπολις Πάφου, Ἐπικύρωσις Γάμου, Τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Δικαστήριον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πάφου λαβὸν γνῶσιν τῆς ἐγκρίσεως τῆς αἰτήσεως τῶν Ἰάσωνος Χ. Νεοφύτου καὶ Ἑλένης Ἀ. Ὑψαρίδου ἀμφοτέρων ἐκ Κτήματος πρὸς νομιμοποίησιν τοῦ γάμου αὐτῶν, ἠκύρωσε τὴν προηγουμένην αὐτοῦ ἀπόφασιν καὶ ἐκήρυξε νόμιμον τὸν γάμον τῶν ἄνω προσώπων, τελεσθέντων πάντων τῶν ἐκκλησιαστικῶν νομίμων καὶ συνεπῶς τὰ ἄνω πρόσωπα εἶναι πλέον ἐλεύθερα παντὸς ἐκκλησαστικοῦ ἐπιτιμίου καὶ δύνανται νὰ μετέχωσι πάντων τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων, ὅπως καὶ οἱ λοιποὶ χριστιανοί. Οἰκονόμος Χαράλαμπος». ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικο-αγροτικὴ ἐφη-μερίς, Ἔτος Γ΄ - Ἀρ. 109, 7 Ἰουλίου 1933, σ. 5. Στὴν ἐν λόγῳ ἀνακοίνωση βλέπουμε τὴν αὐστηρότητα καὶ τὴν ἀκρίβεια στοὺς κανόνες τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὴν ὁποία ἔβλεπαν τὰ διάφορα θέματα οἱ ἀπαρτίζοντες τὸ ἐκκλησιαστικὸ δικαστήριο.

[5] Βλ. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, ὅπ.π., σ. 455.

[6] ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικὴ ἐφημερίς, Ἔτος Β΄ - Ἀρ. 84, 13 Ἰανουαρίου 1933, σ. 3.

[7] Βλ. ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικο-αγροτικὴ ἐφημερίς, Ἔτος Γ΄ - Ἀρ. 120, 22 Σεπτεμβρίου 933, σ. 4.

[8] Οἱ οἰκογένειες, οἱ ὁποῖες κατέθεσαν στεφάνους στὴν κηδεία τῆς συζύγου τοῦ Χαραλάμπους Οἰκονόμου εἶναι οἱ ἀκόλουθες: Σ. Μ. Ἀγρότη, Ι. Παράσχου, Α. Χριστοδούλου, Ν. Καράλλη, Χ. Παναγίδη, Α. Παπαστυλιανοῦ, Γ. Καθητζιώτη, Χ. Ταλαρίδη, Κ. Φιλιππίδου, Ε. Χαραλάμπους, Λ. Κυριακίδη, Δ. Ι. Λοϊζίδου, Δ. Νικολάου, Γ. Παπαδοπούλου, Ε. Κονιώτη, Ν. Ε. Γεωργιάδου, Μ. Χριστοδούλου, Κλ. Νεστορίδου, Ἀντ. Δ. Παυλίδου, Μ. Παπαδοπούλου, Ν. Χριστοδούλου, Γ. Νικήτα, Μ. Β. Μιχαηλίδου, Ο. Δημητριάδου, Κ. Κουπάτσου, Ξ. Σ. Ἰωαννίδου, Σ. Νικολαΐδου, Χρ. Λώρη, Φ. Θ. Γεωργιάδου, Γιαγ. Γεωργιάδου, Σ. Λιασίδου, Χ. Κουπάτου, Παπαδοπούλου, Ε. Ἀντωνιάδου, Λ. Φιλίππου, Νικ. Σάββα, καὶ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πάφου. Βλ. ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικο-αγροτικὴ ἐφημερίς, Ἔτος Γ΄ - Ἀρ. 120, 22 Σεπτεμβρίου 933, σ. 4. Ἀκολούθως ἡ ἐφημερίδα Πάφος στοὺς συγγενεῖς τῆς μακαρίτιδος ἐκφράζει τὰ θερμά της συλλυπητήρια. Ἡ οἰκογένεια τοῦ Παπαχαραλάμπους Οἰκονόμου σὲ εὐχαριστήρια ἀνακοίνωση ἐκφράζει τὰ ἀκόλουθα: «Πρὸς πάντας τοὺς καθ’ οἱονδήποτε τρόπον συλλυπηθέντας ἡμᾶς ἐπὶ τῷ θανάτῳ τῆς προσφιλοῦς συζύγου καὶ μάμμης μας Ἑλένης ἐκφράζομεν τὰς θερμάς μας εὐχαριστίας. Μετὰ τιμῆς, Σύζυγος Χ΄΄ Οἰκονόμος Χαραλάμπους, Οἱ ἔγγονοι, Δημήτρης, Χαράλαμπος καὶ Ἀρίστη Α. Π/Στυλιανοῦ». ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἐθνικο-αγροτικὴ ἐφημερίς, Ἔτος Γ΄ - Ἀρ. 125, 22 Ὀκτωβρίου 1933, σ. 3.

(συνεχίζεται)

ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Α΄.

Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Δρ Θεολογίας - Δρ Μουσικολογίας

Καθηγητὴ Μουσικὴ Ἀκαδημία ARTE

Ὁ Οἰκονόμος Παπαχαράλαμπος γεννήθηκε στὸ χωριὸ Τάλα τῆς ἐπαρχίας Πάφου τὸ 1861[1]. Ὑπῆρξε ἐκκλησιαστικὸς παράγοντας καὶ ἄριστος κάτοχος τῶν ἐκκλησιαστικῶν γραμμάτων καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς[2]. Κατήγετο ἀπὸ ἱερατικὴ οἰκογένεια[3]. Ἡ σύζυγός του ὠνομαζόταν Ἑλένη Χατζη-Οἰκονόμου. Διεκρίνετο γιὰ τὴ φιλοπονία, τὴν ἀγαθότητα τῆς ψυχῆς της καὶ τὰ φιλάνθρωπά της αἰσθήματα.

Τὴ ψαλτικὴ τέχνη διδάχθηκε ἀπὸ τὸν ἱερομόναχο Ἰωαννίκιο, ὁ ὁποῖος διετέλεσε ἐφημέριος στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Λαζάρου στὴ Λάρνακα[4]. Κάποια στοιχεῖα γιὰ τὶς μελέτες καὶ τὴ σπουδή του στὴν ψαλτικὴ παίρνουμε ἀπὸ τὶς ἐπιστολές του στὴν ἐφημερίδα Πάφος. Σὲ μιὰ ἀπαντητικὴ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Καουρῆ ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος ἀναφέρει ὅτι διδάχθηκε τὴ βυζαντινὴ μουσικὴ ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους μουσικοὺς καὶ συγγραφεῖς, τοὺς ὁποίους γιὰ νὰ ἀπαριθμήσῃ θὰ ἤθελε ἀρκετὲς σελίδες. Τὰ συγγράμματα τῶν μουσικῶν αὐτῶν ὑπῆρξαν γιὰ ὁλόκληρη ἑξηκονταετία ἡ τροφή του, ἡ σκέψη του καὶ ἡ ζωή του. Ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὅτι δὲν ὑπάρχει ἐκκλησιαστικὸς μουσικὸς συγγραφέας, τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα νὰ μὴν ἔχει μελετήσῃ πολλὲς φορές. Ἀναγκάζεται νὰ ἀποκαλύψῃ καὶ πτυχὲς τῆς προσωπικῆς του ζωῆς, ὅτι δηλαδὴ μετὰ τὴν ἐκτέλεση τῶν πολλῶν του καθηκόντων στὴν Μητρόπολη Πάφου, δὲν εἶχε οὔτε λεπτὸ τῆς ὥρας ἀφιερωμένο παρεκτὸς γιὰ τὴ μουσική. Πολλὲς φορὲς χάριν τῆς μελέτης τῆς μουσικῆς, ἀδιαφοροῦσε καὶ γιὰ αὐτή του τὴν τροφή[5].

---

[1] Βλ. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, σ. 455. Ὁ Θεόδουλος Καλλίνικος ἀναφέρει ὅτι ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος γεννήθηκε τὸ 1860, ἀλλὰ ἡ χρονολογία αὐτὴ θεωρεῖται μᾶλλον λανθασμένη. Βλ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, Θεωρητικόν, σ. 146. Τὴν ἴδια λανθασμένη χρονολογία χρησιμοποιεῖ καὶ ὁ Τάκης Καλογερόπουλος. Βλ. ΛΕΜ, τ. 6, σ. 477. Δυστυχῶς ἡ Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκοπαιδεία δὲν ἔχει λεῖμμα γιὰ τὸν Οἰκονόμο Χαράλαμπο.

[2] Βλ. ΚΟΥΔΟΥΝΑΡΗ, Λεξικόν, σ. 455.

[3] Βλ. ΠΑΦΟΣ, Ἑβδομαδιαία ἀνεξάρτητος ἐφημερίς, Ἔτος ΙΣΤ΄ - Ἀρ. φύλλου 868, Πέμπτη 11 Μαρτίου 948, σ. 3.

[4] Βλ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ, Θεωρητικόν, ὅπ.π., σ. 146. Τ. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, Παπαχαράλαμπος οἰκονόμος, ΛΕΜ, τ. 6, σ. 477.

[5] Βλ. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ, Ἐπιστολές, ὅπ.π., σ. 45.

(συνεχίζεται)